W obliczu galopującej globalizacji i nieustającej rynkowej presji rozwojowej – z jednej strony – a także pandemicznej rzeczywistości, która mocno zawirowała dotychczasowy układ sił gospodarczych – z drugiej, decydenci na najwyższych szczeblach zastanawiają się, czy inwestować w rozwój? Coraz częściej wśród ekspertów słyszeć można opinie, iż w najbliższych latach kluczowe znaczenie w działalności będzie miała optymalizacja procesów polegająca na zmniejszaniu kosztów przy jednoczesnym zwiększaniu efektywności przedsięwzięć. Ów aspekt kosztowy i potrzeba maksymalizacji efektów niewątpliwie jeszcze silniej determinują znaczenie lokalizacji podejmowanych inwestycji. W szczególności znaczenia nabiera dostęp do wykwalifikowanej kadry, jej zagęszczenie a także infrastruktura techniczna i technologiczna.
W ostatnich latach obserwować można wzmożone zainteresowanie krajów Zachodnich inwestycjami w rejonie Europy Środkowo-Wschodniej (CEE), co wynika poniekąd z atrakcyjnego położenia geograficznego, lecz przede wszystkim z przewagi kosztowej. Ponadto Polska na tle pozostałych krajów CEE wyróżnia się sporą pulą wykształconych pracowników otwartych na innowacje jak również studentów i absolwentów kierunków technicznych i lingwistycznych, co może się okazać kluczowe dla dalszego rozwoju inwestycji w kraju. Pomimo stale rosnących wynagrodzeń i minimalnej płacy Polskę nadal charakteryzuje relatywnie niski koszt zatrudnienia, co wynika z niewielkiej ilości obciążających pracodawców kosztów dodatkowych. Ujęcie liczbowe kosztów, płac i pensji per godzina prezentuje rysunek 1.
Rys. 1 Zatrudnienie w Polsce na tle wybranych krajów europejskich
Źródło: Badanie Business Enviroment Assessment Studym – Antal:
„Potencjał inwestycyjny Katowic”, Katowice 2021
Rozwój przedsiębiorstw oraz kreowanie nowych miejsc pracy poprzez prowadzenie działalności na preferencyjnych warunkach nieustannie jest wspierane poprzez funkcjonowanie Specjalnych Stref Ekonomicznych. Aktualnie w Polsce funkcjonuje 14 takich stref, zaś Katowicka w latach 2015-2017 oraz w roku 2019 została uznana za najlepszą strefę ekonomiczną w Europie i drugą na świecie. Pandemiczny rok 2020, który mocno zachwiał zachodnimi potęgami gospodarczymi na rzecz rynków azjatyckich wpłynął na wybicie się stref ekonomicznych Zjednoczonych Emiratów Arabskich oraz Chin, jednak polska Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna nadal została uznana za najlepszą strefę spośród wszystkich ocenianych krajów europejskich.[1]
Rys.2 Strefy Ekonomiczne świata wg ich atrakcyjności
Województwo śląskie ma powierzchnię 12 333 km2, którą zamieszkuje 4492,3 tysiąca osób. Wywołuje to całkiem spore (i najwyższe spośród wszystkich województw) zagęszczenie ludności – 364 osoby na kilometr kwadratowy.[1] Ilość osób to nie tylko liczba – to także kompetencje poszukiwane na rynku pracy i ogromny potencjał zatrudnienia. Prócz wysokiej gęstości zaludnienia Śląsk charakteryzuje się również najwyższym stopniem urbanizacji i posiadaniem jedynego w Polsce związku metropolitalnego. Jest też jedynym województwem, w którym jest więcej miast na prawach powiatu niż powiatów.[2] Śląsk jest najsilniej uprzemysłowionym regionem Polski o tradycyjnych specjalizacjach (górnictwo, hutnictwo, czy przemysł maszynowy), niemniej w ostatnich latach przeszedł ogromną przemianę. Stolica województwa, niegdyś stereotypowy symbol ciężkiego przemysłu węgla i stali, dziś jest jednym z największych centrów biznesowych. To innowacyjne miasto najbardziej dynamicznie rozwija się w relatywnie młodej branży – sektorze nowoczesnych usług. Jak pokazują dane ekonomiczne, okres pandemii nie tylko nie spowolnił rozwoju nowoczesnych usług biznesowych, ale nawet je umocnił.[3] Na uwagę zasługuje również rozwój sektora Meeting & Incentive: to tutaj, w sercu aglomeracji śląskiej odbywają się takie wydarzenia jak Szczyt Klimatyczny, konferencje pod auspicjami ONZ, światowe mistrzostwa gier komputerowych Intel Extreme Masters czy zaplanowany na 2022r. Europejski Kongres Gospodarczy. Katowice stały się ważnym ośrodkiem konferencyjnym, targowym i wystawienniczym, a także centrum rozrywki (chociażby poprzez organizowane międzynarodowe festiwale muzyczne, pokazowe czy konkursowe). Infrastruktura biznesowo-rozrywkowa zachwyca nie tylko funkcjonalnością, ale także designem – projekt Międzynarodowego Centrum Kongresowego zdobył 1. miejsce w międzynarodowym konkursie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej.[4] Ponadto goście przyjeżdżający do Katowic na różnorodne eventy, mogą, korzystając z okazji, zwiedzić Szlak Zabytków Techniki wraz z wpisaną na listę UNESCO Kopalnią rud ołowiu, srebra i cynku – Sztolnią Czarnego Pstrąga,[5] Kopalnią Guido i Sztolnią Królowa Luiza – ikonami turystyki industrialnej a także z dwoma muzeami browarniczymi: Muzeum Browaru Żywiec i Muzeum Tyskich Browarów Książęcych, będącym perłą architektury regionu od ponad 400 lat. W industrialnym klimacie nie sposób pominąć urokliwego osiedla Nikiszowiec, a także Borsing, Kaufhaus i innych osiedli robotniczych.
Niewątpliwą zaletą województwa śląskiego, zarówno pod kątem turystycznym jak i inwestycyjnym jest doskonała infrastruktura transportowa i komunikacyjna. To tutaj znajduje się:
- Największy węzeł autostradowy w Europie,[6] przecinający europejskie trasy Wschód-Zachód (autostrada A4 jako część trasy E40 biegnącej od Francji aż po Kazachstan) oraz Północ-Południe (trasa E75 biegnąca od Norwegii aż po Grecję)
- Międzynarodowy Port Lotniczy „Katowice”
- bezpośrednie połączenie kolejowe z takimi miastami jak Berlin, Wiedeń, Budapeszt, Bratysława[7]
- port Gliwice, uważany za najnowocześniejszy port śródlądowy w kraju – jeden z elementów Śląskiego Centrum Logistyki
- Międzynarodowe Centrum Logistyczne w Sławkowie z terminalem szerokiego toru biegnące aż w głąb Dalekiego Wschodu
Na uwagę zasługuje również fakt, iż pomimo wysokiej gęstości zaludnienia i rozbudowanej infrastruktury przemysłowej, wg raportu TomTom Traffic Index, stolica aglomeracji śląskiej jest najmniej zakorkowanym miastem w Polsce spośród 12 największych aglomeracji.[8] Jest to bardzo dobry rezultat, bowiem aż 5 polskich metropolii znajduje się w światowej 50. i europejskiej 25.[9]
Rozważając możliwe lokalizacje inwestycyjne istotną kwestią jest ustalenie wielkości podaży przestrzeni biurowej. Szacuje się, iż w samych Katowicach do końca 2023r. powierzchnia przestrzeni biurowych sięgnie niemal 800m2, a to za sprawą rekordowych inwestycji deweloperskich.[10] Wysoka dostępność lokali wraz z relatywnie przystępną ceną (czynsz wywoławczy: 11-15 euro za m2 na miesiąc [11]) czyni stolicę aglomeracji mocno atrakcyjną pod kątem inwestycji biznesowych.
Restrukturyzacja województwa śląskiego spowodowała nie tylko zmiany biznesowe i krajobrazowe, ale także intensywny rozwój szkolnictwa wyższego. Obecnie niemal 60 szkół wyższych (prywatnych i państwowych)[12] oferuje możliwość uzyskania solidnego wykształcenia a także nabycia niezbędnych umiejętności pożądanych na rynku pracy. Najpopularniejszymi kierunkami kształcenia w 2021r. były informatyka, psychologia, zarządzanie i medycyna.[13] Obecnie rynek pracy w dużej mierze opiera się na nowych technologiach. Spory potencjał zatrudnienia daje m.in.: Politechnika Śląska z wieloma wydziałami, która jako jedna z większych uczelni technicznych wypuszcza każdego roku na rynek pracy wykwalifikowanych inżynierów. Nie tylko ilość, ale także i jakość kształcenia ma znaczenie, stąd warto wspomnieć, iż Politechnika Śląska: Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki otrzymał w 2021r. kategorię A+ (poziom badawczo-rozwojowy wiodący) wg raportu Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych, zaś przeważająca ilość pozostałych wydziałów uzyskała kategorię A (poziom bardzo dobry).[14] Poza kształceniem wyższym na uwagę zasługuje również potencjał współpracy edukacyjno-praktycznej: w porozumieniu z firmami takimi jak Samsung, IBM czy Fujitsu Technology Solutions w śląskich technikach z powodzeniem funkcjonują programy rozwoju edukacyjno-zawodowego P-TECH, których celem jest odpowiednie przygotowanie młodzieży do pracy w zawodach informatycznych tak, by po ukończeniu szkoły średniej prócz dyplomu posiadali także praktyczne umiejętności i doświadczenie niezbędne na rynku pracy.[15]
Należy wspomnieć także, że Śląsk to nie tylko doskonałe miejsce inwestycji, ale także dobre miejsce do życia. W wyniku rekultywacji terenów postindustrialnych i tworzenia przestrzeni zielonych powstał m.in.: jeden z największych parków śródmiejskich Europy – znajdujący się na granicy Katowic i Chorzowa – Park Śląski. Jego powierzchnia to niemal dwukrotność Central Parku w Nowym Jorku,[16] a wśród atrakcji znaleźć można: ogród zoologiczny, park etnograficzny, wesołe miasteczko, rosarium, ogród bylinowy, japoński i wiele innych. Notabene, 42% powierzchni stolicy województwa śląskiego zajmują lasy, co po dodaniu skwerów, parków i zieleńców czyni ją najbardziej zieloną metropolią w kraju.[17]
Doskonała lokalizacja z rozwiniętą infrastrukturą transportową, wysoka dostępność powierzchni biurowych, duża gęstość zaludnienia i dostęp do wykwalifikowanej kadry, chłonność rynku pod względem zamożności mieszkańców a także relatywnie niskie i stabilne koszty utrzymania – wszystkie te aspekty wpływają na wyjątkową atrakcyjność województwa śląskiego czyniąc go liderem pod względem możliwości inwestycyjnych. Ponadto ilość już rozpoczętych przedsięwzięć i podjętych inicjatyw wskazuje, iż wzrostowy trend aglomeracji będzie się długo utrzymywał. Ogromny potencjał Śląska wraz z jego stolicą na czele został dostrzeżony w rankingu FDI Magazine: Katowice znalazły się na 7. miejscu w kategorii „Miasta Przyszłości: Strategie przyciągania inwestorów” spośród wszystkich miast świata[18] i nazwane „miastem renesansu”.[19] To dlatego swoje oddziały w Śląskiem otworzyły globalne korporacje takie jak Mentor Graphics, Rockwell Automation, IBM, czy Capgemini,[20] a chłonny region wciąż czeka na więcej.
[1] Główny Urząd Statystyczny: „Ludność. Stan i struktura oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2020r.” Stan w dniu 31.12.2020, Warszawa 2021,
[2] https://www.ksse.com.pl/wojewodztwo-slaskie-2932 (dostęp 05.01.2022r.)
[3] Badanie Business Enviroment Assessment Study – Antal: „Potencjał inwestycyjny Katowic”, Katowice 2021
[4] http://www.mckkatowice.pl/pl/design-i-nagrody/22/ (dostęp: 05.01.2022r.)
[5] https://www.unesco.pl/?id=290 (dostęp: 05.01.2022r.)
[6] https://www.archiwum.gddkia.gov.pl/pl/a/3623/podpisano-umowe-na-najwiekszy-wezel-autostradowy-w-europie (dostęp: 05.01.2022r.)
[7] https://www.intercity.pl/czterystolice (dostęp: 05.01.2022r.)
[8] https://www.tomtom.com/en_gb/traffic-index/ranking/?country=PL,AT,BE,BG,CZ,DK,EE,FI,FR,DE,GR,HU,IS,IE,IT,LV,LT,LU,NL,NO,PT,RO,RU,SK,SI,ES,SE,CH,TR,UA,UK (dostęp: 05.01.2022r.)
[9] Ibid.
[10] Raport Walter Herz: „Rynek biurowy Polska. 1 połowa 2021r.”
[11] Ibid.
[12] http://www.rgsw.edu.pl/katalog-uczelni/slaskie/ (dostęp: 05.01.2022r.)
[13] https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/informacja-o-wynikach-rekrutacji-na-studia-na-rok-akademicki-20212022-w-uczelniach-nadzorowanych-przez-ministra-edukacji-i-nauki (dostęp: 05.01.2022r.)
[14] Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych: „Wyniki kompleksowej oceny jednostek naukorwych – wykaz kategorii naukowych 2017-2020”, opublikowany 05.2021 [w:] https://polon.nauka.gov.pl/pomoc/knowledge-base/wyniki-kompleksowej-oceny-jednostek-naukowych-wykaz-kategorii-naukowych-2017-2021/ (dostęp: 05.01.2022r.)
[15] https://www.ptech.org/pl/p-tech-network/our-schools/pol/more-schools/#13782 (dostęp: 05.01.2022r.)
[16] Wg danych pobranych [w:] https://www.centralparknyc.org oraz https://parkslaski.pl/o-parku (dostęp: 05.01.2022r.)
[17] https://katowice.eu/czas-wolny/zielone-katowice (dostęp: 06.01.2022r.)
[18] „Tier 2 Cities of the Future 2020/2021 Winners”, raport dostępny [w:] https://www.fdiintelligence.com (dostęp 06.01.2022r.)
[19] https://www.fdiintelligence.com/article/79408 (06.01.2022r.)
[20] Badanie Business Enviroment Assessment Study: op.cit.
[1] https://www.pb.pl/dwie-polskie-strefy-ekonomiczne-w-top10-na-swiecie-973366 (dostęp 05.01.2022r.)