Eksport poza Unię Europejską – wyzwania

Udostępnij:
7 lipca, 2022

Polski eksport w 2020r. osiągnął wartość 237,5 mln euro, z czego aż prawie 75% to transakcje z krajami Unii Europejskiej.[1] Prym wiedzie eksport do sąsiadujących nam Niemiec i Czech, co raczej nie powinno dziwić – bowiem bliskość geograficzna i kulturowa jest jedną z najczęstszych determinant wyboru rynku docelowego. Ponadto dzięki zasadom jednolitego rynku Unii Europejskiej i swobodnego przepływu towarów, usług i kapitału w granicach UE tworzony jest fundament prostej i nieskomplikowanej wymiany handlowej. Niemniej rynek Unii Europejskiej cechuje nadprodukcja i wysoka konkurencja, co powoduje, że najbardziej obiecujące kierunki destynacji eksportowej wykraczają poza europejski alians. „Rzeczpospolita” w oparciu o dane Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych wśród najbardziej obiecujących rynków dla polskiego eksportu wymienia: Białoruś, Indie, Iran, Japonię, Kenię, Norwegię, RPA, Szwecję, Ukrainę i USA.  Dziennik dodaje również, że polskie firmy już są w krajach tych obecne, jednak ze względu na rosnące zapotrzebowanie może ich być znacznie więcej – dla przykładu w Indiach rośnie popyt na elektromaszyny, zaś w Afryce na żywność.[2] Eksport do krajów unijnych wydaje się być kierunkiem bezpiecznym, jednak chcąc szukać dużych zwyżek i większych zysków polscy przedsiębiorcy powinni otworzyć się również na pozaunijne kierunki transakcji handlowych.

Myśląc o eksporcie należy przyjąć założenie, że transakcje zagraniczne poza Unią Europejską są wyzwaniem a nie barierą. Bariery to przeszkody utrudniające, a często nawet uniemożliwiające jakieś działanie, zaś wyzwania to po prostu trudne zadania wymagające wysiłku, zdobycia odpowiedniej wiedzy, umiejętności i wytrwałości. Eksport poza Unię nie jest niemożliwy – wręcz przeciwnie, stanowi realną możliwość uzyskania wyższych zysków, do której po prostu należy się odpowiednio przygotować.  Poza względami znacznej odmienności kulturowej (w tym: religijnej i restrykcji z nią związanych, jak np.: zakaz sprzedaży alkoholu czy działalności hazarodwej w państwach, gdzie dominującą religią jest islam[3]) należy zwrócić uwagę również na kwestie dokumentacyjne, formalno-prawne i celne.

Przede wszystkim należy pamiętać, że wywóz towarów poza granice Unii wymaga odpowiedniego zgłoszenia towarów do odprawy celnej. I choć opłatę (cło) ponosi importer, a stawka VAT wynosi 0% to przedsiębiorca musi pamiętać o zachowaniu właściwych procedur i dopełnieniu formalności. W pierwszej kolejności należy zarejestrować się w systemie usług celnych PUESC (Platformie Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych) aby uzyskać numer EORI. Numer ten nadawany jest każdemu przedsiębiorcy i służy identyfikacji osób w kontaktach z organami celnymi całej UE. Następnie należy dokonać zgłoszenia celnego, które aktualnie dokonywane jest wyłącznie elektronicznie – w systemie teleinformatycznym AES (Automatyczny System Eksportu). Można dokonać tego samodzielnie, jak również (zwłaszcza w przypadku regularnego eksportu) można powierzyć te formalności wyspecjalizowanej agencji celnej. Po fizycznym wywiezieniu towarów, urząd celno-skarbowy wysyła informację o zamknięciu procedury eksportowej – komunikat ten ma kluczowe znaczenie, ponieważ dopiero po otrzymaniu zatwierdzenia wywozu towarów można zastosować w deklaracjach 0% stawkę podatku VAT. [4]

Unia Europejska zawarła z wieloma państwami porozumienia dotyczące preferencyjnych zasad celnych dla określonych grup towarów. W 2020 roku porozumienia te objęły aż 77 państw.[5] Dla przedsiębiorcy oznacza to, że do wybranych krajów poza UE może eksportować towary (o ile tylko mają potwierdzenie unijnego pochodzenia) , które będą miały obniżone a nawet zerowe cła w państwie, do którego dostarczany jest produkt. Będą zatem atrakcyjniejsze cenowo dla odbiorcy. Porozumienia te zawarte są m.in.: w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w ramach którego UE łączy się w rynek wewnętrzny dodatkowo z Islandią, Liechtensteinem i Norwegią. Z kolei do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) przystąpiła, prócz trzech wyżej wymienionych krajów, również Szwajcaria. Najnowsze porozumienia unijne dotyczą wolnego handlu m.in.: z Wielką Brytanią, Japonią, Wietnamem, czy Singapurem. O tych ostatnich, warto wspomnieć w szczególności, gdyż jak pokazują statystyki, tylko 77% towarów eksportowanych z Polski korzysta z preferencyjnych praw. Ten niewykorzystany potencjał prawdopodobnie wynika z braku wiedzy, bowiem zazwyczaj dotyczy transakcji z krajami nowych porozumień.[6]

Z wieloma pozostałymi krajami sukcesywnie zawierane są również inne umowy, dotyczące ujednolicenia takich kwestii jak chociażby normy sanitarne i fitosanitarne, wymogi techniczne i certyfikaty, czy porozumienia dotyczące stosowania środków antydumpingowych, ochrony własności intelektualnej a także cła wyrównawcze. Więcej na temat aktualnie obowiązujących międzynarodowych umów handlowych można znaleźć na stronie Komisji Europejskiej: https://ec.europa.eu/ zaś zestawienie krajów, z którymi zawarte są porozumienia prezentuje Tabela 1.

 

Tab. 1 Umowy UE o wolnym handlu

Źródło: Ł.Ambroziak: „Polska a strefy wolnego handlu. Powolne wykorzystanie liberalizacji”,

Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa 2020, s.9 (stan na 12.11.2020)

 

Co istotne, aby móc stosować preferencje celne eksporter musi udokumentować pochodzenie towaru poprzez uzyskanie świadectwa preferencyjnego. Świadectwo to,  uzyskiwane w urzędzie celno-skarbowym, jest certyfikatem potwierdzającym spełnienie norm i wymogów dotyczących pochodzenia przewidzianego w umowie bądź porozumieniu międzynarodowym. Ponadto certyfikat zaświadcza, że towar został w całości wyprodukowany w Unii Europejskiej lub został przetworzony w stopniu wystarczającym, by uznać go za unijny. Dla uproszczenia i ułatwienia procedur, przedsiębiorcy mogą się ubiegać o zwolnienie z niektórych zasad kontroli celnej (m.in.: mniejsza liczba kontroli dokumentów, priorytet przy kontrolach, a także samodzielne deklarowanie pochodzenia towarów na fakturach) poprzez uzyskanie statusu AEO (Authorised Economic Operator). Usługa rejestracji do statusu upoważnionego przedsiębiorcy jest bezpłatna i odbywa na Platformie Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (https://puesc.gov.pl) bądź przez Portal Przedsiębiorcy e-AEO. Więcej można przeczytać na stronie Komisji Europejskiej https://ec.europa.eu/

Istnieją również świadectwa niepreferencyjne wystawiane przez Krajową Izbę Gospodarczą, które potwierdzają unijne pochodzenie towaru eksportowego, jednaki nie dają importerom prawa do stosowania obniżonych stawek celnych.[7]

Eksporter planujący przewóz produktów roślinnych lub ich reeksport poza Unię Europejską powinien uzyskać świadectwo fitosanitarne potwierdzające stan zdrowotności roślin. Świadectwa te są wydawane przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Roślin i Nasiennictwa, a ich wystawienie uzależnione jest od spełnienia wymogów kraju importującego. Więcej na stronie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa: https://piorin.gov.pl .

Ponadto eksportując towary spożywcze można wnioskować do Wojewódzkiego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych o wydanie certyfikatu jakości potwierdzającego jakość w zakresie technologii produkcji, wielkości lub masy oraz wymogów dotyczących sposobu produkcji, opakowań, oznakowania itd. określonych w umowie o jakości handlowej towarów rolno-spożywczych.[8] Świadectwo jakości nie jest obligatoryjne w procesie eksportu poza UE jednak może być dodatkowym atutem dla zagranicznych kontrahentów.

Ciekawą i pomocną platformą dla eksporterów jest Access2Markets (również w języku polskim), która jest bezpłatną unijną bazą informacji i danych na temat handlu międzynarodowego (zarówno wewnątrz UE, jak i poza). Strona skierowana jest zarówno do podmiotów już prowadzących transakcje zagraniczne jak i dopiero rozpoczynających takie działania. Znaleźć można tam między innymi takie informacje jak:

  • taryfy celne i podatki
  • procedury celne
  • statystyki handlowe
  • formy wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw
  • ROSA – interaktywny przewodnik, narzędzie do samooceny reguł pochodzenia dla produktów
  • wymagania formalne i proceduralne
  • najczęściej występujące bariery w handlu, usługach i inwestycjach

Platforma dostępna jest pod adresem: https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/pl/home

Dużym ułatwieniem w nawigacji po portalu jest funkcja osobistego asystenta dostępna z poziomu strony głównej: chcąc sprawnie wyszukać informacje o cłach i taryfach należy wpisać w oknie wyszukiwania kod HS* lub nazwę produktu, w drugim państwo pochodzenia a w trzecim docelowe państwo eksportowe, by strona wyświetliła tylko rekordy w interesującym użytkownika zakresie.

Dobrą wiadomością dla eksporterów i przyszłych eksporterów jest to, iż z każdym rokiem, sukcesywnie podejmowane są działania mające na celu ograniczenie lub eliminację barier w dostępnie do międzynarodowych rynków. Co istotne, w razie napotkania trudności polscy przedsiębiorcy mają możliwość ich zgłaszania do Ministerstwa Rozwoju Pracy i Technologii telefonicznie pod nr (22) 411-97-74 bądź mailowo na adres: grzegorz.sinacki@mrpit.gov.pl [9]

Podsumowując warto również napomknąć o kwestii budowania marki na arenie globalnej. O ile kraje unijne charakteryzują się dużą świadomością i realnym wyobrażeniem dotyczącym jakości polskich towarów i usług, o tyle dla krajów bardziej odległych polskie marki są zdecydowanie mniej rozpoznawalne (jeśli w ogóle). Można się spotkać z sytuacjami, w których  wielu konsumentów nawet nie wie, gdzie Polska leży, a sama nazwa brzmi tak osobliwie jak dla znacznej części Polaków – Republika Nauru czy Kiribati. Eksportując w bardziej egzotyczne rejony świata dobrą praktyką może okazać się promowanie nie tyle marki polskiej, co europejskiej. Unia Europejska jest największą gospodarką świata: największym importerem i eksporterem, a także czołowym inwestorem. I chociaż w zamieszkuje w niej jedynie 7% ludności świata – skupia ponad ¼ światowego bogactwa mierzonego produktem krajowym brutto (PKB).[10] Na arenie globalnej, europejskie produkty kojarzone są z wysoką jakością, innowacyjnością i wysokim standardem. Ponadto sama nazwa „Europa” jest mocniej kojarzona i rozpoznawalna, co sprzyja efektowi czystej ekspozycji.[11] Polscy przedsiębiorcy ze względu na fakt członkostwa w Unii Europejskiej mają możliwość korzystania z dobrodziejstwa przynależności do wysokorozwiniętego, pozytywnie kojarzonego obszaru gospodarczego i czerpania ze wspólnego dorobku wizerunkowego.

 

[1] Główny Urząd Statystyczny: Obroty towarowe handlu zagranicznego ogółem i według krajów w okresie styczeń-grudzień 2020, Warszawa 2021

[2] https://businessinsider.com.pl/finanse/handel/eksport-ktore-rynki-sa-najlepsze-dla-polskich-firm/004w1zp (dostęp: 30.12.2021)

[3] https://eksport.pl/biznes-bankowosc-kulturze-islamu/ (dostęp: 30.12.2021)

[4] Jak eksportować towary poza Unię Europejską [w:] https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00375 (dostęp: 30.12.2021)

[5] Ł.Ambroziak: „Polska a strefy wolnego handlu. Powolne wykorzystanie liberalizacji”, Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa 2020, s.5

[6] Ibid.

[7] https://kig.pl/uslugi/karnety-ata-legalizacja-swiadectwa-pochodzenia-certyfikacja/dla-eksporterow/swiadectwa-pochodzenia-towaru-eksport/ (dostęp: 30.12.2021)

[8] Treść ustawy: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20010050044

[9] https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/bariery-w-eksporcie-do-krajow-pozaunijnych (dostęp: 30.12.2021)

*kod HS standaryzuje klasyfikację towarów i usług w handlu międzynarodowym. Pełną listę można znaleźć np.: https://itro.pl/wyszukiwarka-kodow-hs/ (dostęp: 30.12.2021)

[10]Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Handel: Wolny handel jest źródłem wzrostu gospodarczego, Belgia 2016 [w:] https://european-union.europa.eu/priorities-and-actions/actions-topic/trade_en (dostęp: 30.12.2021)

[11] Zjawisko psychologiczne polegające na zmianie ustosunkowania afektywnego wobec obiektu na skutek zwiększenia liczby kontaktów z nim. Więcej [w:] R.Zajonc: „Uczucia a myślenie: nie trzeba się domyślać, by wiedzieć, co się robi…” Przegląd Psychologiczny nr 38, 1985, s.36